کمردرد عارضه ای است که بسیاری از افراد دست کم یک بار به آن دچار می شوند و بعد از سردرد می توان این بیماری را شایع ترین دلیل مراجعه به پزشکان دانست، همچنین یکی از پر شمار ترین علل غیبت از کار و ناتوانی ناشی از شغل است.
در جوامع صنعتی کنونی اولین نشانه های کمردرد از حدود ۳۰ سالگی بارز می شود و از جمله عوامل آن میتوان به ایستادن طولانی مدت در حالت های یکنواخت، طرز ایستادن نا صحیح، عدم تحرکات عضلانی، خم شدن ، بلند کردن اجسام به شکل غیر اصولی و نشستن در حالت اشتباه، اشاره کرد که البته در بیشتر موارد قابل پیشگیری و یا کنترل هستند.
میتوان عوامل دیگری که علت این عارضه هستند و ما در آن نقش کمتری داریم را چنین بر شمرد:حوادث رانندگی، بیماری های التهابی، سرطان، افتادن و حوادثی از این دست.
خوشبختانه در بیشتر موارد کمر درد ها خوش خیم هستند و می توان با روش های ساده ای نظیر استراحت، آموزش و تقویت عضلات از عارض شدن آن پیشگیری و یا به سادگی درمان کرد.
بیشک مهمترین عامل در درمان کمر درد تشخیص علت و درمان به موقع آن است
دلایل کمر درد را می توان به شکل زیر طبقه بندی کرد:
بیش از ۸۰ درصد کمر درد ها در این گروه گنجانده می شوند. از دردهای مکانیکی میتوان به کمر درد های مرتبط با وضعیت غلط بدن در هنگام کار، کشیدگی های عضلانی و تاندونی، آرتروز در مفاصل ستون فقرات، فتق دیسک کمر ، تنگی کانال نخاعی، سرخوردگی مهره و درگیری مفاصل فاست اشاره کرد.
کمر درد های شغلی:
عمده شکایت بیماران، به علت کمر درد های شغلی است که عامل آن حفظ یک حالت یکنواخت برای مدت طولانی، طرز نامناسب ایستادن، عدم تحرکات عضلانی، خم شدن و بلند کردن غیر اصولی اجسام است.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به قسمت مدرسه کمر مراجعه کنید.
کشیدگی عضلات:
از دیگر علل شایع کمر درد، درد ناشی از مشکلات عضلانی است. کمر درد عضلانی می تواند بر اثر مواردی؛ مانند بلند کردن اجسام به شیوه نا مناسب و یا بلند کردن اجسام سنگین ایجاد شود. از دیگر دلایل آن میتوان به انجام حرکات نا متعارف یا ناگهانی، نشستن غلط و طولانی مدت، فشار آوردن به ستون فقرات، کار بیش از حد یا بدون وقفه اشاره کرد.
بیرون زدگی یا فتق دیسک ها:
دیسکهای کمر مانند بالشتکهایی نرم هستند که حرکت ستون مهره ها را نرم نموده و از مهرههای کمر محافظت میکنند. دیسک یک لایه فیبری سفت در بیرون و یک ماده ژلاتینی در داخل دارد. ممکن است در اثر عوامل متعدد مانند بلند کردن غیر اصولی یک بار لایه بیرونی صدمه ببیند و ماده ژله ای از جای خود حرکت کند. از آنجایی که بدن اتاق خالی ندارد تا به این قسمت بیرون زده اضافی (فتق دیسک) جا بدهد به بافتهای اطراف فشار میآورد. بسته به محل و بزرگی فتق دیسک به بافت های خاصی فشار میآورد ؛ به عنوان مثال اگر فتق مستقیم به طرف عقب باشد به لیگامنت ها فشار آورده و باعث کمر درد موضعی میشود، ولی اگر به طرف چپ یا راست حرکت کند با ریشه های عصبی برخورد میکند و علاوه بر کمر درد باعث درد تیر کشنده یا سیاتیکا هم میشود. بسته به سطحی که فتق دیسک اتفاق افتاده است شاهد علایم مختلفی در بیمار خواهیم بود.
تنگی کانال نخاعی:
دیسکهای کمر مانند بالشتکهایی نرم هستند که حرکت ستون مهره ها را نرم کرده و از مهرههای کمر محافظت میکنند. دیسک یک لایه فیبری سفت در بیرون و یک ماده ژلاتینی در داخل دارد. ممکن است در اثر عوامل متعدد مانند بلند کردن غیر اصولی یک بار لایه بیرونی صدمه ببیند و ماده ژله ای از جای خود حرکت کند. از آنجایی که بدن اتاق خالی ندارد تا به این قسمت بیرون زده اضافی (فتق دیسک) جا بدهد به بافتهای اطراف فشار میآورد. بسته به محل و بزرگی فتق دیسک به بافت های خاصی فشار می آورد؛ به عنوان مثال اگر فتق مستقیم به طرف عقب باشد به لیگامنت ها فشار می آید و باعث کمر درد موضعی میشود، ولی اگر به طرف چپ یا راست حرکت کند با ریشه های عصبی برخورد میکند و علاوه بر کمر درد باعث درد تیر کشنده یا سیاتیکا هم میشود. بسته به سطحی که فتق دیسک اتفاق افتاده است علایم بیمار متفاوت خواهد بود.
تنگی کانال نخاعی:
اگر دیسک بزرگ باشد میتواند کانال نخاعی که ادامه نخاع از آن عبور میکند را تنگ کند و باعث علایم فشاری عصبی مانند درد و لنگش متناوب شود. در لنگش متناوب بیمار در حالت نشسته دردی احساس نمی کند، ولی اگر مثلا ۲۰۰ متر راه برود دچار درد، سنگینی، گرفتگی عضلانی و یا بی حسی در اندام تحتانی، خصوصا ساق میشود و با نشستن یا توقف حرکت درد بر طرف میشود و اگر دوباره راه برود پس از گذراندن همان مسافت دچار درد و گزگز میشوند به همین علت به آن لنگش متناوب میگویند. نکته جالب در مورد تنگی کانال این است که این بیماران بر خلاف سایر افراد در راه رفتن در سرازیری بیشتر دچار مشکل هستند تا راه رفتن در سر بالایی. در حالی که اگر دیسک بیرون زده خیلی به یک طرف متمایل شده باشد میتواند کانالی که ریشه عصبی از طریق آن در همان سطح از کانال نخاعی خارج میشود تنگ یا مسدود کند و با فشار آوردن به ریشه عصبی، باعث علایم فشاری ناشی از همان ریشه عصبی شود؛ به عنوان مثال اگر فشار به عصب پنجم کمری وارد شود بیمار با درد تیر کشنده به قسمت خارجی ساق و گز گز انگشت شست پا مراجعه میکند.
درد ناشی از مفاصل فاست:
وظیفه این مفاصل در ستون فقرات تنظیم حرکت های ستون ف
قرات است. در اثر فشارهای متعدد به مرور این مفاصل دچار خوردگی در سطح نرم میشوند که باعث نرمی حرکت در این مفاصل هستند، در نتیجه حرکت مفاصل مختل میشود. به تبع آن ستون فقرات دچار سختی حرکت، خشکی صبحگاهی و درد میشوند. درد و خشکی این بیماران در ابتدای صبح بیشتر است، ولی خوشبختانه با حرکت و انجام ورزش های خاص بهتر میشود. در حقیقت این درد یک نوع آرتروز است که در ستون فقرات به وجود میآید.
کمر درد التهابی:
دردی که به علت التهاب در کمر و ستون فقرات ایجاد می شود در این دسته بندی قرار می گیرد.
مهمترین علت این عارضه بیماری روماتوئید ارتریت است. این بیماری به علت اختلال در سیستم ایمنی به وجود می آید و از جمله علایم آن درد و تورم مفاصل است. دیگر علت های درد های التهابی عفونت و سرطان است. خوشبختانه این عامل دلیل درصد کمی از کمر درد ها هستند.
کمردردهای خطرناک (هشدار فوری):
کمردرد همیشه خوش خیم نیست و می تواند علامت یک عارضه جدی و خطرناک باشد. منشا این نوع کمر درد احتمالا مهمتر از یک درد زودگذر است. در این موارد باید هرچه سریعتر به یک پزشک متخصص مراجعه کرد.
از کمر دردهای هشدار فوری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کمردرد بعد از ضربه شدید مانند زمین خوردن، افتادن از ارتفاع یا تصادف رانندگی،
تشدیدکمر درد شب ها یا موقع استراحت یا درد همراه با تعریق شبانه، کمردرد همراه با علایم عمومی مانند ضعف عمومی، کاهش وزن یا افزایش دمای بدن و تهوع، شروع درد کمر در افراد بالای ۵۰ سال و زیر ۱۸ سال، درد ناحیه کمر در کسانی که سابقه سرطان، استفاده زیاد از کورتون، نقص ایمنی مانند ایدز یا بیماریهای روماتیسمی دارند،کمر درد همراه با درد شدید در پاها یا ضعف پیشرونده در پا، یا اختلال در کنترل ادرار و یا مدفع، حس عدم تخلیه کافی ادرار و اختلال در قوه جنسی.
درمان کمر درد
در بیشتر موارد کمر دردها با روش های ساده ای مانند دوره کوتاه استراحت، استفاده از کیسه یخ یا کیسه آب گرم ( هرکدام احساس بهتری داشتید)، استفاده از مسکن ها درمان میشوند. در صورتی که درد شدید یا غیر غابل تحمل است یا علایم هشدار دارید باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
در مانهای ابتدایی:
بر اساس علایم و تشخیص پزشک، درمان کمر درد باید به شکل اختصاصی برای همان بیمار انجام شود. پزشک ممکن است استراحت، تعدیل فعالیت های روزانه و نحوه صحیح انجام کارهای روزانه را به عنوان مدرسه کمر به شما آموزش دهد. داروهایی مانند ناپروکسن یا استامینوفن برای شما تجویز کند تا درد را کاهش دهد. همچنین در صورت وجود اسپاسم داروهای شل کننده عضلات برای شما تجویز میشود. اگر دردهای تیر کشنده یا گزگز و مور مور یا سوزن سوزن شدن دارید، داروهایی مانند گاباپنتین موثر است. ممکن است پزشک کرم هایی تجویز کند تا محل درد را ماساژ دهید. ممکن است کمربند های نگهدارنده کمر برای بی حرکتی نسبی کمر تجویز شود.
از دیگر راه های بهبود می توان به درمان های دستی برای اصلاح وضعیت آناتومیک ستون فقرات و شل کردن عضلات توسط پزشک متخصص، طب سوزنی البته فقط توسط پزشک و یا فیزیوتراپ اشاره کرد.
درمان های غیر جراحی کمر درد:
در صورت عدم بهبود و ادامه درد ممکن است روشهای پیشرفته تر برای کنترل درد و درمان به کار گرفته شود. انتخاب روش درمان بستگی به تشخیص علت درد و شرایط اختصاصی هر بیمار دارد.
در ادامه به بررسی اجمالی برخی از روش ها می پردازیم.
– تزریق استروئید در ناحیه اپیدورالEpidural Steroid
– تزریق داخل دیسک صدمه دیده (اوزون درمانی)
– تزریق مفاصل فاست (مفاصل بین مهرهای) Facet Joint
– تزریق نقاط ماشهای مسوول درد Triger Point
– از کار انداختن عصب مسوول درد با روش رادیوفریکوئنسی Radiofrequency
– تزریق مفصل خاجی خاصرهای یا ساکروایلیاکSacroiliac
– تزریق عضله پیریفورمیس
از میان درمانهای فوق تزریق استروئید در ناحیه اپیدورال پرکاربردتر است. اثر کوتاه مدت و بلند مدت این تزریق در کنترل درد و بهبود بیمار به اثبات رسیده است. در این روش ابتدا محل تزریق با استفاده از دستگاه فلوروسکوپ رادیولوژی، مشخص می شود. سپس با راهنمایی فلوروسکوپ سوزن دقیقا به محل هدایت شده و دارو در فضایی که ریشه عصب ملتهب در آن قرار دارد، تزریق میشود تا التهاب ناشی از بیرون زدگی دیسک مهار شود. با کاهش تورم درد بیمار به مقدار قابل توجهی کاهش یافته یا بهبودی کامل حاصل می شود.
درمان جراحی:
به ندرت درد های ناشی از گرفتگی عضلات یا صدمات بافت ها ی نرم دیگر نیاز به جراحی پیدا می کنند. حتی درمورد بیرون زدگی یا فتق دیسک هم تنها پنج درصد نیاز به جراحی است. در مورد فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی کسانی باید جراحی کنند که با شش هفته استراحت و درمان های طبی، دردشان کنترل نشده یا ضعف به وجود آمده در اندام تحتانی ایشان با وجود درمان بدتر میشود یا علایم اختلال در کنترل ادرار و مدفوع یا بی حسی ناحیه مقعد به علت سندرم دم اسب به وجود آمده باشد.
عواملی که سبب عدم توصیه به جراحی در گام های نخست می شود، علاوه بر هزینه زیاد، عفونت، بهبود نیافتن و یا شدت گرفتن درد است ضمن آن که ممکن است، فتق دیسک مدتی پس از جراحی مجددا عود کند.