بلوک شاخه عصبی مدیال
بلاک شاخه عصبی مدیال تزریقی است که برای اطمینان حاصل کردن از آنکه منبع کمردرد بیمار مفاصل فاست هستند استفاده میشود. یک جفت مفصل فاست در تمامی مهرههای کمر وجود دارد. این مفاصل که به نام آپوفیزیال نیز شناخته میشوند، در عین ایجاد استحکام امکان حرکات طبیعی و انعطافپذیری در ستون فقرات را نیز فراهم میکنند. هر مفصل فاست دارای عصبهای کوچکی است به نام عصبهای شاخه مدیال. این عصبها سیگنالهای درد را از مفاصل فاست به مغز منتقل میکنند.
اختلالات و شرایط متفاوتی مانند تنگی کانال نخاعی، آرتروز و یا ضربه به کمر(به عنوان مثال در تصادفات رانندگی) میتوانند منجر به التهاب مفاصل فاست شوند که در این صورت عصبهای شاخه مدیال سیگنالهای درد را به مغز منتقل خواهند کرد.
عصبهای این شاخه هیچ یک از ماهیچههای اصلی را کنترل نمیکنند و هیچ حس دیگری به جز درد را به مغز نمیرسانند. بنابراین بلاک این عصبها خطری برای کارکرد ماهیچهها در نواحی مورد نظر نداشته و قابلیت احساس درد در نواحی دیگر را نیز تحت تاثیر قرار نمیدهد. بلاک شاخه عصبی مدیال اغلب در دو مرحلهی تشخیص و درمان به کار گرفته میشود:
۱. نقش بلاک شاخه عصبی مدیال
بلاک شاخه عصبی مدیال روشی است که در آن ماده بیحس کنندهای در نزدیکی عصبهای مدیال یک مفصل فاست مشخص و معمولا در سطوح مختلف ستون فقرات تزریق میشود. اگر بیمار بلافاصله پس از تزریقات در محل از پیش تعیین شده برای مدت مشخصی درد کمتری را احساس کند میتوان نتیجه گرفت که منبع درد مفصل فاست مورد نظر بوده است. در مرحله بعدی برای مقابله با درد در دراز مدت، شاخه عصبی مدیال توسط رادیوفراکنسی قطع یا تخریب میشود.
۲. نقش رادیوفرکانسی شاخه عصبی مدیال
قطع عصب توسط رادیوفراکانسی روشی است که در آن بر روی عصبی که سیگنال درد را منتقل میکند یک ضایعه حرارتی ایجاد میشود. هدف از این روش درمانی، قطع کردن سیگنالهای درد در عین حفظ کارکردهای دیگر از قبیل حس لامسه و قدرت ماهیچه میباشد.
تزریق مفاصل فاست
در برخی موارد بلاک شاخه عصبی مدیال زمانی انجام میشود که بیمار از پیش با یک یا چند تزریق مفصل فاست درمان شده است.
در این روش یک محلول استروئید که اثر ضد التهاب دارد مستقیما به مفصل تزریق میشود. اگر این روش مفصل فاستی که منبع درد بیمار است را مشخص کند اما مانند روشهای دیگر درمانی، مانند فیزیوتراپی و دارو، درد بیمار را در طولانی مدت کاهش ندهد، بلاک شاخه عصبی مدیال توصیه میشود.
بر طبق نتایج و شواهد اثربخشی تزریقات مفاصل فاست، میتوان به جای این تزریقات روش بلاک شاخه عصبی مدیال را در نظر گرفت. همچنین در مواردی که بیمار توان تحمل استروئید، تزریق مستقیم به مفصل فاست و یا هر دو را ندارد، بلاک شاخه عصبی مدیال میتواند اولین روش درمانی باشد.
روش تزریق در شاخه عصبی مدیال
مانند بسیاری از تزریقات نخاعی، بلاک شاخه عصبی مدیال نیز بهتر است به کمک فلوروسکوپی (عکس برداری با اشعه ایکس)انجام شود تا محل دقیق تزریق مشخص شده و از آسیب رسانی به ستون فقرات جلوگیری شود.
به بیماران توصیه میشود که در شب پیش از تزریق به میزان کافی استراحت کرده و در روز تزریق نیز از رانندگی، حمام کردن و انجام دادن فعالیتهای سخت خودداری کنند.
مراحل تزریقات بلاک شاخه عصبی به شرح زیر است:
- به طور معمول در این تزریقات از داروهای آرام بخش استفاده نمیشود. اما در صورت نیاز میتوان داروی آرام بخش را از طریق سرم وریدی تزریق کرد.
- بیمار به سینه بر روی میز تزریق دراز میکشد و پوست محل تزریق به خوبی تمیز میشود.
- پزشک سطح کوچکی از پوست را با تزریق دارو بیحس میکند.
- پزشک به کمک فلوروسکوپی (فیلم برداری با اشعه ایکس) سوزن کوچکی را به سمت عصبهای شاخه مدیال هدایت میکند.
- مقدار کمی ماده حاجب (محلول رنگی ) تزریق میشود تا پزشک اطمینان حاصل کند که سوزن در محل درست قرار دارد و ماده تزریق شده عصبهای شاخه مدیال را میپوشاند.
- سپس میزان کمی از داروی بیحسی به آرامی به عصبهای مورد نظر تزریق میشود.
تزریق اصلی تنها چند دقیقه زمان میبرد اما تمامی مراحل این روش درمانی معمولا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به طول میانجامد.
پس از تزریق
پس از انجام تزریق بلاک شاخه عصبی مدیال، اغلب بیمار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه برای استراحت در محل میماند. سپس پزشک معالج برای اطمینان حاصل کردن از اینکه این روش درمانی درد بیمار را کاهش داده است از وی میخواهد تا حرکاتی که باعث ایجاد درد میشدند را انجام دهد.
خطرات و عوارض بلاک شاخه عصبی مدیال
مانند تمامی روشهای درمانی تهاجمی، در این روش نیز احتمال خطر و بروز عوارض وجود دارد. با این حال، به صورت کلی این تزریقات کمخطر هستند و عوارض جانبی و بروز اختلالات بعد از این تزریق نادر است.
خطرات و عوارض احتمالی بلاک شاخه عصبی مدیال شامل موارد زیر میشود:
- حساسیت: حساسیت بیماران اغلب به محول رنگی که در تزریق استفاده میشود میباشد و در موارد بسیار کمی نیز بیمار به داروی بیحسی موضعی حساسیت نشان میدهد.
- خونریزی: خونریزی که یکی از عوارض نادر است، بیشتر در بیمارانی اتفاق میافتد که از پیش مشکلات خونی داشته باشند.
- عفونت: عفونتهای کوچک معمولا در کمتر از ۱٪ تا ۲٪ از تمامی موارد اتفاق میافتند. عفونتهای شدید اما نادر بوده و در ۰.۰۱٪ تا ۰.۱٪ از موارد رخ میدهند.
- افزایش علائم درد بیمار
- ناراحتی در نقطه تزریق
- آسیب دیدن طناب نخاعی و یا فلج شدن: درحالی که بسیار نادر است، اما برخورد سوزن، بروز عفونت و یا خونریزی میتواند منجر به انسداد شریان شود.
بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون مانند کومادین مصرف میکنند باید پیش از این تزریقات با پزشک خود درباره ادامه مصرف این داروها مشورت کنند.
انجام این تزریقات برای بیمارانی که دچار عفونت هستند جایز نیست و این بیماران باید شرایط خود را به طور دقیق با پزشک خود در میان بگذارند.
بیماران همچنین باید پزشک خود را از وجود هرگونه حساسیت به دارو، مخصوصا داروهای استفاده شده در این تزریقات، با خبر کنند.
نتایج بلاک شاخه عصبی مدیال
اگر منبع درد بیمار عصبهای مدیال مورد نظر بوده باشد، درد بیمار در ساعتهای اولیه پس از تزریق کاهش خواهد یافت. اما اگر مفصل یا مفاصل فاست مورد نظر منشا درد بیمار نبوده باشند، درد کاهش نخواهد یافت.
بیمار باید هرگونه احساس راحتی از درد را به دکتر گزارش دهد. در بهترین حالت بیمار گزارشی از میزان درد خود در ساعات بعد از تزریق را یادداشت میکند. این گزارش میتواند برای آگاه کردن پزشک از نتایج تزریق و همچنین برای برنامهریزی آزمایشات و مراحل بعدی درمان بسیار مفید باشد.
برای آگاهی درست از نتیجه، بیماران پس از انجام این تزریق به مدت ۴ تا ۶ ساعت نمیتوانند از داروهای مسکن استفاده کنند.
در برخی موارد، بیمار ممکن است برای چند ساعت پس از تزریق در کمر و گردن احساس کرختی و یا احساس ضعف کند.
۴ تا ۶ ساعت پس از تزریق
بلاک شاخه عصبی مدیال، برای تداخل در مسیر انتقال سیگنالهای درد از مفاصل فاست به مغز طراحی شده است. به همین علت، پس از این تزریق ممکن است درد بیمار به مدت ۴ تا ۶ ساعت تسکین یابد و یا ممکن است بیمار در طی این زمان (دوره بیحسی) تغییری در میزان درد خود احساس نکند.
بسته به میزان کاهش درد بیمار در ۴ تا ۶ ساعت اولیه پس از تزریق، بیمار میتواند برای کاهش درد دراز مدت از قطع عصب به روش رادیوفرکانسی استفاده نماید. به طور کلی، بیماری میتواند از روش رادیوفرکانسی استفاده کند که در ۴ تا ۶ ساعت اولیه پس از تزریق ماده بی حسی حداقل ۸۰٪ کاهش درد را تجربه کرده باشد.
روزهای پس از تزریق
اگر در محل تزریق تا ۲ یا ۳ روز احساس ناراحتی وجود داشته باشد، معمولا گذاشتن یخ درد و ناراحتی را تسکین خواهد داد.
یک روز پس از تزریق بیماران میتوانند به فعالیتهای روزانه خود برگردند. همچنین توصیه میشود که بیماران پس از کاهش درد، تمرینات ورزشی و فعالیتهای ملایمی را آغاز کنند.
هدف بلاک شاخه عصبی مدیال، تشخیص است و نه درمان، به همین علت بیماران باید بدانند که با از بین رفتن تاثیر داروی بیحسی، درد قبلی باز خواهد گشت.